Το παιχνίδι είναι η φυσική γλώσσα των παιδιών.
Ένα παιδί παίζει για να διασκεδάσει, να μάθει, να πειραματιστεί, να εκφραστεί, να ξεκουραστεί, να αποφορτιστεί, να καταπολεμήσει την ανία του…
Τι γίνεται όμως όταν ένα παιδί, οποιασδήποτε ηλικίας, μας προσκαλεί στον δικό του κόσμο, αυτόν του παιχνιδιού του; Είτε ως γονείς, είτε ως ενήλικες που αλληλεπιδρούμε με το παιδί σε οποιοδήποτε πλαίσιο και με οποιαδήποτε σχέση, καλούμαστε ενίοτε να παίξουμε με το παιδί.
Τις περισσότερες φορές που θα ανταποκριθούμε στην ανάγκη των μικρότερων ή και που εμείς οι ίδιοι θα επιδιώξουμε να συνυπάρξουμε με εκείνα μέσω του παιχνιδιού, το κάνουμε με τους δικούς μας όρους. Από την απλή ζωγραφιά μέχρι την πιο απαιτητική κατασκευή, από την τοποθέτηση των παιχνιδιών στο πάτωμα μέχρι την χρήση τους σε παιχνίδι ρόλων, από γνωστά σε όλους παιχνίδια με κάρτες μέχρι πολύπλοκα επιτραπέζια, οι μεγάλοι έχουμε στο μυαλό μας συγκεκριμένους κανόνες και μοτίβα παιχνιδιού που υποδεικνύουμε στα παιδιά να ακολουθήσουν. Πολλές φορές προβάλλουμε την δική μας επιθυμία για την εξέλιξη του παιχνιδιού και αποτρέπουμε τα παιδιά να εκφράσουν την επιθυμία ή την βαθύτερη ανάγκη τους.
Εκείνη η στιγμή παιχνιδιού με ένα μικρό φίλο έχει διπλή σημασία: εκτός από ένα πεδίο σύνδεσης ανάμεσα σε εκείνους που μετέχουν σε αυτό, συμβολικά δημιουργείται και ένας χώρος «εξουσίας». Είναι λογικό σε έναν κόσμο υποκινούμενο από κανόνες, «πρέπει» και υποχρεώσεις, τα παιδιά να νιώθουν ότι στερούνται την πρωτοβουλία, την ευθύνη και την ελεύθερη βούληση. Μέσα από το παιχνίδι, μας δίνεται η δυνατότητα να επανορθώσουμε ως προς αυτό.
Αρχικά, αφήνουμε στο παιδί την επιλογή του παιχνιδιού. Έπειτα, ακολουθούμε διακριτικά. Τον πρώτο λόγο τον έχει το παιδί και αυτό το καθιστούμε σαφές. Όταν πρόκειται για παιχνίδι ρόλων, το παιδί είναι ο «σκηνοθέτης», ο «σεναριογράφος», ο «σκηνογράφος», ο «ενδυματολόγος» και οποιοσδήποτε άλλος ρόλος θελήσει να αναλάβει. Εμείς αντίστοιχα εκτελούμε εντολές σαν ένας ηθοποιός που παίρνει μέρος σε μια παράσταση, χωρίς επίκριση ή διάθεση τροποποίησης. Αντίστοιχα, σε ένα παιχνίδι με κανόνες μπορούμε να παίξουμε με τον τρόπο που εκείνο επιθυμεί, είτε πρόκειται για παιχνίδια με πολλές παραλλαγές (πχ UNO) είτε για παιχνίδια που έχουν πιο αυστηρούς κανόνες, αν δούμε ότι επιθυμεί να τους παραλλάξει μπορούμε να συμβαδίσουμε με αυτό και να του ζητήσουμε να μας γνωστοποιήσει τους κανόνες του «δικού» του παιχνιδιού έτσι ώστε να το παίξουμε έτσι όπως το έχει στο μυαλό του. Τέλος, σε ένα παιχνίδι κατασκευαστικό, μπορούμε να επιλέξουμε μέρος και ώρα και βάζοντας στοιχειώδη όρια να αφήσουμε το παιδί να εκφραστεί, για παράδειγμα όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μπογιές καλό είναι να διαμορφώσουμε τις συνθήκες ώστε να μην λέμε συνέχεια «όχι» «μη» «πρόσεχε».
Αυτό το είδος του παιχνιδιού μπορεί να γίνεται σε όποιον χρόνο και χώρο συναποφασιστεί, με τήρηση ορίων ασφαλείας και με την εξασφάλιση της κατανόησης ότι αποτελεί αμοιβαία αποδοχή ότι θα παιχτεί το οποιοδήποτε παιχνίδι με τον τρόπο του παιδιού. Αυτή η συνθήκη εξασφαλίζει την αντίληψη από μέρους του παιδιού, οποιασδήποτε ηλικίας, ότι είναι μια διαδικασία που συμβαίνει στο «εδώ και τώρα» και δεν μπορεί ενδεχομένως να γενικευτεί στο σχολείο ή με τους φίλους.
Τα οφέλη αυτής της διαδικασίας σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι πολλαπλά σε όλα τα επίπεδα:
Αυτοπεποίθηση του παιδιού, αφού οι επιλογές του παιδιού δεν επικρίνονται ούτε μεταβάλλονται
Εξοικείωση με την ανάληψη ευθύνης, όταν το παιδί κατευθύνει όλη την διαδικασία
Έκφραση και δημιουργικότητα με την αναζήτηση ιδεών από το ίδιο το παιδί
Συναισθηματική ενδυνάμωση του παιδιού, αφού βιώνει μόνο θετικά συναισθήματα
Αίσθημα αποδοχής από τον ενήλικα και επιβεβαίωση ότι η ανάγκη του μετράει
Ενδυνάμωση συναισθηματικού δεσμού παιδιού-ενήλικα, με τον ενήλικα να πλησιάζει το παιδί χωρίς προαπαιτούμενα
Γνήσια επικοινωνία ανάμεσα σε παιδί-ενήλικα με το παιδί να αφήνεται ελεύθερο χωρίς να περιορίζεται στο τι θα εκφράσει
Αίσθηση κυριαρχίας σε ένα κόσμο που οι άλλοι αποφασίζουν, έστω και για ένα δεκάλεπτο, το παιδί ηγείται.
Κουμπούρου Αναστασία
Ψυχολόγος - Ειδική Παιδαγωγός
